Jakie prawa mają zwierzęta w Polsce?

Na gruncie obowiązujących przepisów prawa polskiego zwierzęta nie mają praw, gdyż nie posiadają zdolności do czynności prawnych, gdyż nie są podmiotami. Prawa takie przysługują wyłącznie ludziom. Jednak zwierzęta podlegają prawnej ochronie, co oznacza, iż niektóre działania człowieka w stosunku do zwierząt są uznawane za czyny zabronione i są karalne. W najważniejszym, obecnie obowiązującym akcie prawnym dotyczącym ochrony zwierząt, Ustawie o ochronie zwierząt z 1997 r. (z późniejszymi zmianami) w art. 1, pkt 1 czytamy: „Zwierzę, jako istota żyjąca, zdolna do odczuwania cierpienia, nie jest rzeczą. Człowiek jest mu winien poszanowanie, ochronę i opiekę” (1). Uznanie, że zwierzę nie jest rzeczą, jest bardzo ważnym zapisem prawnym. Jednak już w art. 1 pkt 2 tej samej ustawy dowiadujemy się, że „w sprawach nieuregulowanych w ustawie do zwierząt stosuje się przepisy dotyczące rzeczy” (1). Ten paragraf dotyczy głównie kwestii własnościowych, tj. ustalenia, do kogo należy dane zwierzę, jednak samo porównanie zwierzęcia do rzeczy budzi uzasadniony sprzeciw. Wiele organizacji i osób dążących do poprawy losu zwierząt na świecie, (podobne prace nad zmianą prawa toczą się m.in. we Francji) liczy na to, że w przyszłości zwierzęta będą traktowane jako podmiot prawa i będą posiadać własne prawa osobowe.

W Polsce istnieje wiele aktów prawnych mających na celu ochronę zwierząt zarówno dzikich, gospodarskich, jak i towarzyszących. W porównaniu z innymi państwami polskie przepisy są raczej restrykcyjne, a przewidziane kary surowe. Jednak do tej pory sądy nie orzekały kar z górnej granicy. Przeważnie przestępcy otrzymują karę pozbawienia wolności w zawieszeniu, co nie zniechęca ich od dalszego negatywnego postępowania ani nie resocjalizuje. Niezbędne jest orzekanie kar surowszych, w tym bezwzględnego pozbawienia wolności lub długotrwałego jej ograniczenia oraz zakazu posiadania zwierząt czy wykonywania określonych zawodów. Na pewno pozytywne byłoby wprowadzenie zmian do Konstytucji RP, które najwyższym aktem prawnym nakazywałyby ochronę wszystkich zwierząt.

Nowelizacja przepisów dotyczących ochrony zwierząt z 2018 r. podwyższyła kary za nieuzasadnione zabijanie zwierząt i za znęcanie się nad nimi. Powodem zmian legislacyjnych były przypadki, w których niejednokrotnie osoby, które bestialsko traktowały zwierzęta, otrzymywały kary, które w odczuciu społecznym odbiegały od powszechnego poczucia sprawiedliwości. Były to często kary niedotkliwe, w zawieszeniu. Nowe przepisy, dzięki wprowadzeniu katalogu rozwiązań rozszerzających możliwości i instrumenty państwa w zakresie ochrony zwierząt, istotnie poprawiły sytuację zwierząt. Wskazane powyżej działania wyszły w pewnym stopniu naprzeciw zgłaszanym przez wiele lat uwagom organizacji działających na rzecz ochrony praw zwierząt.

 

Przy pisaniu tekstu korzystałam z artykułu B. Klimek, Przemoc wobec zwierząt i prawna ochrona zwierząt w Polsce, Życie weterynaryjne 2018, 93(9).